PQStat - Baza Wiedzy

Okno bezpośredniej i pośredniej standaryzacji współczynników epidemiologicznych wywołujemy poprzez Dane→Standaryzacja…

Standaryzacji pośredniej i bezpośredniej podlegają współczynniki częstość np. współczynniki chorobowości. Bezpośrednie porównanie surowych współczynników pomiędzy różnymi populacjami, zwykle zamieszkującymi rozmaite rejony geograficzne i różniącymi się czynnikami mogącymi wpływać na wartość współczynników (np. wiekiem), może maskować występujące różnice. By zniwelować wpływ struktury populacji co do tych cech wikłających, porównania można dokonać na bazie współczynników standaryzowanych. Standaryzacja oferuje mechanizm „odfiltrowania” wpływu znanego czynnika wikłającego (np. wieku) i czyni porównywalnymi współczynniki standaryzowane, uzyskane z różnych populacji. Niezbędnym etapem procesu standaryzacji współczynników jest wybór populacji standardowej. Populacją standardową dla populacji zajmującej określony obszar geograficzny w określonym czasie może być populacja obejmująca większy geograficznie obszar, w tym również obszar badany, np. jeśli populacją badaną jest populacja województwa wielkopolskiego, to populacja Polski może być wykorzystana jako populacja standardowa. Można również dokonać wyboru zupełnie innej populacji, odległej geograficznie od populacji badanej. Jednak dobrze jest, aby wybrana populacja stanowiła populację odniesienia nie tylko do przeprowadzanego właśnie badania, ale również dla wielu innych badaczy. Daje to bowiem możliwość porównania wyników badań z wykorzystaniem tej samej populacji standardowej. Wybierając populację, zaleca się zwrócenie uwagi na kilka aspektów dokonywane-go wyboru, m.in.:

• jeśli kilka populacji jest porównywanych, wspólna populacja standardowa minimalizuje wariancję (zmienność) uzyskanych współczynników standardowych;
• w analizie trendów polecaną populacją standardową jest populacja przedstawiająca średnią strukturę dla analizowanego odcinka czasu;
• populacja standardowa powinna być jak najbardziej podobna do populacji badanej;
• ta sama populacja standardowa powinna być konsekwentnie wybierana w celu zapewnienia porównywalności badań (wybór innej niż dotychczas używanej powszechnie populacji standardowej powoduje, iż wszystkie historyczne dane należałoby ponownie przeliczyć).

Wiek oraz płeć są najczęściej wykorzystywanymi cechami, względem których dokonuje się standaryzacji, niemniej standaryzacja może być dokonywana również w oparciu o inne, dowolne cechy, które ze względu na ich oczywisty wpływ na dane zjawisko warto „odfiltrować” z przeprowadzanego badania. Cechy takie nazywane są cechami zakłócającymi lub wikłającymi. Przy czym wybierając cechę, względem której chcemy dokonać standaryzacji, należy pamiętać, że standaryzacja będzie możliwa, jeśli mamy wystarczające informacje o rozkładzie tej cechy w populacji badanej i populacji standardowej (Tabela 1). Dodatkowo standaryzacja według wybranej cechy, np. według wieku, kompensuje w pewnym stopniu oddziaływanie innych czynników wikłających związanych z wiekiem, takich jak styl życia, a standaryzacja według płci kompensuje te czynniki, które są związane z płcią, np. wykonywane zawody. Kompensacja innych czynników jest więc ważnym aspektem przy doborze cechy, względem której dokonuje się standaryzacji.

Rodzaje standaryzacji:

• standaryzacja bezpośrednia (ang. direct standardization) – uzyskany tą metodą standaryzowany współczynnik częstości podaje, jak wyglądałaby częstość występowania choroby w populacji badanej, gdyby posiadała ona strukturę (np. strukturę wiekową) populacji referencyjnej;
• standaryzacja pośrednia (ang. indirect standardization) – uzyskany tą me-todą standaryzowany współczynnik częstości podaje, jak wyglądałaby czę-stość występowania choroby w populacji badanej, gdyby występowanie choroby w populacji badanej było takie samo w poszczególnych kategoriach (np. kategoriach wiekowych) jak w populacji referencyjnej.